Varkensgeluk in innovatieve “Het Familievarken” stal

“Minder uitstoot van ammoniak en meer aandacht voor dierenwelzijn: de veehouderij worstelt met deze thema’s,” zegt gedragsonderzoeker Liesbeth Bolhuis. “Ondernemers van Big Developments startten in 2019 een living lab in het Brabantse Venhorst om veehouders een toekomstperspectief te bieden. Het gaat om een innovatieve stal waarbij het natuurlijke gedrag van de dieren leidend is geweest voor het ontwerp. Onze leerstoelgroep Adaptation Physiology bestudeert het gedrag en welzijn van de varkens in deze familievarkensstal.”

Het leven van Het Familievarken

De ronde stal heeft de vorm van een bloem en is ongeveer 1000 m2 groot. Met behulp van camera’s en een tracking-systeem worden de varkens geobserveerd en gevolgd. Hierdoor weten de onderzoekers precies wat de varkens doen en waar ze zich bevinden. Gedragsonderzoeker Inonge Reimert: “Het Familievarken leeft in een familiegroep op zand. Ze kruipen dicht bij elkaar als ze rusten en eten graag samen. Het eten ‘regent’ naar beneden uit een rondzwenkende arm die aan het plafond van de stal hangt. De varkens wroeten heerlijk met hun snuiten in het zand om de brokken te vinden. Ondertussen graven andere varkens een ligkuil of doen een dutje.”

Kraamkamers

De randen (de bloembladen) van de stal vormen de ‘kraamkamers’. Vier zeugen maken hier een eigen nest van stro. Af en toe komt een soortgenoot op kraamvisite, want de hokken zijn open. Bolhuis: “Na de geboorte kunnen de biggen al snel meewroeten met hun moeders. Zo wennen ze geleidelijk aan het eten van voer. Ze kunnen ook meteen kennis maken met andere biggen en zeugen en naar hartenlust spelen. Dat bevordert de sociale vaardigheden waardoor ze elkaar minder snel bijten. Na vijf weken gaan de zeugen terug naar het midden van de stal. De biggen blijven van geboorte tot slacht bij elkaar in dezelfde ruimte. Ze zijn gewend aan alle geuren en geluiden. Ze ondergaan dus nooit een stressvolle verhuizing of groepsverandering.”

Varkenstoilet

Het is de bedoeling dat de varkens op een heus varkenstoilet plassen en poepen. Een ideaal toilet voert de mest en urine direct weg en scheidt ze van elkaar. Reimert: “Het scheiden van mest en urine voorkomt het ontstaan van ammoniak. Dat is een stof die niet prettig is om in te ademen, voor zowel varken als boer. Ammoniak ontstaat als de stikstofhoudende stoffen in de urine worden afgebroken met een enzym uit de poep.”

De onderzoekers vinden de toiletgang nog wel een ontdekkingstocht. Sommige varkens gaan namelijk niet naar het toilet maar zoeken een hoekje op in het zand. Bijvoorbeeld omdat ze te veel andere varkens moeten passeren om bij het toilet te komen. Reimert: “We stimuleren de varkens om naar het toilet te gaan door bijvoorbeeld het drinkwater er vlakbij aan te bieden en te kijken of dat effect heeft.” Bolhuis vult aan: “Dat is zo uniek aan dit project. We kunnen het systeem aanpassen aan het dier in plaats van dat het dier zich moet aanpassen aan het systeem. Dat doen we samen met een team van dierenartsen, mensen uit het bedrijfsleven, de boer en de initiatiefnemers van Big Developments.”

Meer positief gedrag

Het Familievarken laat zien dat huisvesting van varkens anders kan: zonder stress en met familie. Reimert: “We zien relatief veel positief gedrag en nauwelijks bijtgedrag. De zeugen en biggen onderzoeken hun omgeving. En heel belangrijk: er heerst rust in de stal. We verwachten dan ook dat de varkens minder vatbaar zijn voor ziekten en dus geen of weinig antibiotica nodig hebben.” Bolhuis: “Boeren kunnen een aantal concepten in de stal toepassen in andere systemen. Denk aan het laten mee-eten van biggen met de zeug.”