Achteruitgang natuur gaat sneller dan ooit in de geschiedenis van de mens

De achteruitgang van natuur vindt met een ongekende snelheid plaats. Steeds sneller dreigen soorten uit te sterven, met nadelige gevolgen voor mensen wereldwijd. Sir Bob Watson, de voorzitter van IPBES, geeft aan dat “de gezondheid van ecosystemen waarvan wij en alle andere soorten afhankelijk zijn, sneller achteruit gaat dan ooit tevoren in de geschiedenis van de mensheid. Daarmee tasten we het fundament aan van onze economie, voedselzekerheid, gezondheid en kwaliteit van leven”. Volgens Watson laat het rapport ook zien dat het nog niet te laat is om het verschil te maken, maar alleen als er wereldwijd actie wordt ondernomen: van lokaal tot mondiaal niveau. Door ingrijpende en blijvende veranderingen (in het rapport aangeduid als transformatieve veranderingen) kan de natuur wereldwijd nog steeds worden beschermd en hersteld.

Internationale natuurdoelstellingen buiten bereik

Het rapport laat zien dat slechts vier van de 20 internationale doelstellingen voor natuurbescherming, de zogenaamde Aichi-biodiversiteitsdoelen voor 2020, waarschijnlijk worden bereikt. De belangrijkste oorzaken voor deze achterstand zijn veranderingen in landgebruik (bijvoorbeeld ontbossing voor de uitbreiding van landbouwgrond), exploitatie van soorten (bijvoorbeeld visserij), klimaatverandering, milieuvervuiling, en invasieve soorten – soorten die van oorsprong niet in een bepaald gebied voorkomen. Naar verwachting gaat klimaatverandering de komende jaren een steeds grotere invloed hebben op de natuur.

Gevolgen voor arme en kwetsbare bevolkingsgroepen

Het rapport besteedt veel aandacht aan de gevolgen die de achteruitgang van de natuur heeft voor de armste en meest kwetsbare bevolkingsgroepen wereldwijd. Verdere achteruitgang van de natuur zal het realiseren van wereldwijde doelen op het gebied van armoede, honger, gezondheid, water, steden, klimaat, oceanen en landgebruik ondermijnen (ca. 80%). Het IPBES Global Assessment geeft ook inzicht in de bijdragen die natuur kan leveren aan de realisatie van het Parijsakkoord over klimaatverandering en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDGs). Alleen als de onderliggende oorzaken van biodiversiteitsverlies aangepakt worden, kan natuurbescherming en duurzaam gebruik van de natuur gerealiseerd worden.

Een kritische analyse

Prof. Esther Turnhout, hoogleraar bij de leerstoelgroep Natuur- en Bosbeleid van WUR, heeft aan het Global Assessment meegeschreven. Volgens haar is het een unieke inspanning om natuurwetenschappen, sociale wetenschappen, inheemse en lokale kennis bij elkaar te brengen. “Hier zitten allerlei uitdagingen aan, maar het is een enorm interessant om deze kennis bij te zien. Naast getallen en grafieken over soorten, aantallen en voorspellingen, wordt er gesproken over de rol van instituties (bijvoorbeeld traditionele praktijken, marktmechanismen en wet- en regelgeving), toekomstscenario’s en de waarden van natuur. Het assessment is een kritische analyse van wat en wel niet heeft gewerkt en waarom. Dit biedt zeer concrete handvaten voor beleid.”

Brug tussen wetenschap en beleid

Afgelopen week onderhandelden de 132 IPBES lidstaten (waaronder Nederland) tijdens de zevende zitting van de IPBES-plenaire vergadering in Parijs over het rapport. Zij hebben daar het rapport geaccepteerd en een samenvatting voor beleidsmakers vastgesteld. Het rapport is het eerste wereldwijde biodiversiteit assessment sinds 2005. Het vertegenwoordigt een belangrijke mijlpaal richting de grote Conferentie van het VN-Biodiversiteitsverdrag in november 2020 in China. Landen, het bedrijfsleven en maatschappelijke partijen in Nederland en wereldwijd zijn nu aan zet om de inzichten uit dit rapport om te zetten in acties en beleid.

Nederlandse betrokkenen

• Ingrid Visseren-Hamakers, vanaf 15 mei hoogleraar Environmental governance and politics aan de Radboud Universiteit, is Coordinating Lead Author (CLA) van het hoofdstuk met opties van beleid voor beleidsmakers en een van de auteurs van de Samenvatting voor Beleidsmakers.
• Esther Turnhout is hoogleraar bij de leerstoelgroep Bos en Natuurbeleid van Wageningen Universiteit. Ze is sinds 2014 betrokken bij IPBES als expert en is een van de auteurs van het hoofdstuk met opties voor beleidsmakers.
• Marcel Kok is Programmaleider Internationaal Biodiversiteitsbeleid bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en is een van de auteurs van het hoofdstuk over paden naar een duurzame toekomst.
• Rob Alkemade, hoofd van de IPBES Technical Support Unit (bij PBL) die het scenario-werk van IPBES ondersteunt en Professor Mondiale biodiversiteit en ecoysteemdiensten-modellering aan Wageningen University & Research, is een van de auteurs van het hoofdstuk dat toekomstscenario’s voor natuur heeft geanalyseerd.