Guido van der Werf benoemd tot persoonlijk hoogleraar Natuurbranden en koolstofcyclus

Het onderzoek van Van der Werf richt zich op de uitstoot van CO2 en andere gassen die vrijkomen bij bosbranden. Dankzij gigantische hoeveelheden meetgegevens van die uitstoot kan hij steeds beter de invloed hiervan op het klimaat en de luchtkwaliteit berekenen.

‘In Wageningen is enorm veel kennis op het gebied van bosbeheer, ecologie, bosbrandmanagement, remote sensing, en atmosferische processen’, zegt Van der Werf. ‘Mijn onderzoek naar de interacties tussen klimaatverandering en bosbranden past daar geweldig tussen. De lijntjes naar experts op de verschillende deelgebieden zijn hier prettig kort. Ik voel me als een kind in een snoepwinkel. En door het samenkomen van al die expertises hier op de campus, zullen ook de mogelijkheden om die kennis over te dragen aan studenten groter worden.’

Model voor uitstoot bij branden

Wereldwijd behoort Van der Werf tot de top in de aardwetenschappen sinds hij twintig jaar geleden een database begon voor de uitstoot van gassen door bosbranden. Behalve CO2 zijn dat ook andere koolstofverbindingen, zoals methaan en koolmonoxide. Daarnaast komen er stikstof- en zwavelverbindingen en fijnstof vrij. Van der Werf liet hiervoor drones rondvliegen in Afrika en Zuid-Amerika die metingen deden aan rookpluimen. In combinatie met satellietgegevens en informatie van bosbranden uit het verleden, ontwikkelde hij een mondiaal model, de Global Fire Emissions Database, van de uitstoot bij bosbranden.

Met hulp van het computermodel bestudeert Van der Werf waar branden door de jaren heen op toe- of afnemen en welke invloed de branden hebben op de luchtkwaliteit en het klimaat, en ook andersom. Daarnaast kijkt hij naar de samenhang tussen bosbranden en ontbossing. Zo berekende hij hoeveel broeikasgas jaarlijks vrijkomt bij het afbranden van tropische bossen, waarbij hij ook de relevantie van smeulend veen in onder ander Indonesië beter op de kaart zette. Hij zag ook dat brandend grasland in de savannegebieden een veel groter deel uitmaakt van alle mondiale branden. Maar zijn onderzoek liet ook zien dat de uitstoot daarvan langzaam aan het dalen is.

Basis voor klimaatrapporten

Behalve voor zijn eigen onderzoek is de Global Fire Emissions Database door honderden andere onderzoekers gebruikt. Het model legde de basis onder veel klimaatonderzoek van de afgelopen jaren en is gebruikt voor de IPCC-klimaatrapporten.

De grote maatschappelijke waarde van zijn onderzoek is één van zijn grootste drijfveren om zich te blijven verdiepen in bosbranden en het klimaat. ‘Op dit moment vragen we enorm veel van onze bossen. Ze moeten veel koolstof vastleggen en een zo hoog mogelijke biodiversiteit waarborgen, en ook nog kunnen omgaan met hogere temperaturen en langere droogtes en dus meer kans op bosbranden. Zoeken naar het optimum daarin vind ik een geweldige uitdaging. De maatschappelijke dynamiek die hierbij ontstaat -waarbij belangen van biodiversiteit en klimaat soms tegenover elkaar lijken te staan - is enorm interessant.’

Remote sensing

Prof. Van der Werf studeerde hydrologie (aardwetenschappen) aan de VU in Amsterdam. Een vak over remote sensing wekte zijn interesse en hij vertrok naar de VS om bij NASA onderzoek te doen met deze technieken. Van der Werf begon zich in deze periode te specialiseren in natuurbranden. De switch van water naar vuur was minder groot dan het lijkt. ‘Kennis van hydrologie is heel belangrijk bij het bestuderen van branden.’ Na vier jaar onderzoek had hij zijn proefschrift over de klimaateffecten van bosbranden afgerond.

In de jaren die volgden, breidde hij zijn model verder uit en daarmee ook zijn kennis over bosbranden en het klimaat. Het onderzoek bracht hem opnieuw naar de VS en ook naar Indonesië, Zuid Amerika en Afrika. Bij de VU Amsterdam werd Van der Werf in 2014 universiteitshoogleraar en na negen jaar maakt hij de overstap naar de leerstoelgroep Meteorologie en Luchtkwaliteit aan WUR.