Voordelen voor rifhaaien in beschermde gebieden zijn dubbel zo groot in landen met effectief visserijbeheer

Op basis van 's werelds grootste onderzoek naar rifhaaien en -roggen, Global FinPrint, een project gefinancierd door The Paul G. Allen Family Foundation, benadrukken deze bevindingen dat landen zowel het gebruik van MPA's als effectief visserijbeheer moeten inzetten om de populaties rifhaaien, die wereldwijd gemiddeld met 63% zijn afgenomen, te herstellen en beschermen.

Een nieuw element

"Eerdere studies hebben aangetoond dat volledig beschermde gebieden - dat wil zeggen MPA's waar alle visserij verboden is - rifhaaien ten goede kunnen komen. Onze studie voegt een nieuw element toe; landen kunnen deze voordelen nog verder vergroten," zegt Jordan Goetze, hoofdauteur van de studie en Adjunct Research Fellow aan de Curtin University. "Dit kunnen ze doen door beperkingen op te leggen aan destructief vistuig zoals longlines en kieuwnetten, of door de haaienvangst buiten de beschermde gebieden te beperken. Deze maatregelen verminderen de haaiensterfte en versterken het effect van volledig beschermde gebieden."

Meer dan 20.000 uur aan videobeelden uit 58 landen

Het onderzoek maakte gebruik van onderwater videostations met aas (BRUV’s), camera's die gedurende 60 minuten op een rif werden geplaatst. Global FinPrint verzamelde meer dan 20.000 uur aan videobeelden uit 58 landen, waarin getrainde onderzoekers op zoek gingen naar rifhaaien om de populatieomvang van verschillende soorten op de riffen te bepalen. Eerdere analyses van deze gegevens brachten alarmerende trends aan het licht: op bijna 20% van de onderzochte riffen waren rifhaaien functioneel uitgestorven, en er was een gemiddelde wereldwijde afname van 63% voor vijf belangrijke rifhaaiensoorten (grijze rifhaaien, Caribische rifhaaien, witpuntrifhaaien, zwartpuntrifhaaien en verpleegsterhaaien).

Effecten effectief visserijbeheer

Rifhaaien werden gemiddeld twee keer zo vaak waargenomen in volledig beschermde gebieden dan in nabijgelegen beviste gebieden. Echter, het team ontdekte ook dat in veel volledig beschermde gebieden geen meetbare voordelen opleverden voor de rifhaaien.

"We ontdekten dat succesvolle volledig beschermde gebieden groot waren en hele riffen beschermden, niet slechts delen van een rif. Als ze op de juiste manier worden ontworpen, kunnen MPA's zelfs succesvol zijn in gebieden met een hoge menselijke druk," aldus Demian Chapman, directeur van het Sharks and Rays Conservation Research Program en hoofdonderzoeker van Global FinPrint.

Volledig beschermde gebieden die gunstig bleken te zijn voor rifhaaien lagen over de hele wereld, waaronder de Verenigde Staten, Australië, Belize, de Bahama's, Antigua en Barbuda, Cuba, Brazilië, Indonesië, Maleisië, de Filippijnen en Fiji.

Het team vergeleek waarnemingen van rifhaaien in volledig beschermde gebieden in landen met effectief visserijbeheer, waarvan bekend is dat ze gunstig zijn voor rifhaaien, met die in landen waar de haaienvisserij niet effectief wordt gecontroleerd.

Ook voordeel voor wijdverspreide haaien

"Het was duidelijk dat het beste resultaat voor rifhaaien werd bereikt wanneer landen zowel volledig beschermde gebieden als effectief visserijbeheer gebruikten," aldus Goetze. "Een voordeel van nationaal visserijbeheer is dat het waarschijnlijk ook ten goede komt aan wijdverspreide haaien zoals tijgerhaaien en hamerhaaien, waarvan we hebben aangetoond dat ze niet profiteren van volledig beschermde gebieden omdat ze niet zo lang op de koraalriffen blijven als de rifhaaien."

Caribisch Nederland: gedeeltelijk beschermd rif en ontoereikend visserijbeheer

Onderzoeker Twan Stoffers, actief in de dataverzameling en analyses in Caribisch Nederland en co-auteur van de publicatie, merkt op dat de riffen in Caribisch Nederland meestal slechts gedeeltelijk wordt beschermd. “Het Yarari Shark and Marine Mammal Sanctuary zou haaien op de BES-eilanden moeten beschermen, maar blijft vooral een beschermingsgebied op papier zonder regelgeving en handhaving. Hoewel er kleine no-fishing zones zijn, waar haaien theoretisch beschermd zouden moeten zijn, wordt er buiten deze zones gewoon gevist. Deze studie toont aan dat bescherming buiten deze zones ook essentieel is. Daarom zien we waarschijnlijk weinig effect van deze zones/MPA’s in de riffen rond de eilanden in Caribisch Nederland.”

Erwin Winter, onderzoeker bij Wageningen Marine Research en, net als Stoffers, betrokken als projectleider bij het vervolgproject Global FinPrint 2, constateert dat alleen op Curaçao (Curaçao Marine Park - Oostpunt) een significant positief effect van de MPA op de aantallen rifhaaien te zien is in Caribisch Nederland. “Op andere eilanden, vooral Sint Maarten, is er wel een positief effect, maar niet significant. Winter benadrukt dat er over het algemeen ontoereikend visserijbeheer is op alle eilanden, wat echt verbeterd moet worden om de haaien een veilige omgeving te bieden."

Iconische soorten

Rifhaaien zijn iconische soorten die waarschijnlijk een belangrijke rol spelen in de ecologie van koraalriffen, en in sommige gebieden de lokale gemeenschap ten goede komen als attractie voor duurzaam toerisme. In bepaalde culturen worden ze geëerd als de belichaming van goden, beschermers en bewakers.

30x30-initiatief

"Veel landen zijn momenteel bezig met het uitbreiden van hun beschermde gebieden als onderdeel van het wereldwijde 30x30-initiatief, dat als doel heeft om tegen 2030 30% van onze oceanen te beschermen," aldus Chapman. "Deze studie biedt richtlijnen over hoe landen hun beschermde gebieden kunnen uitbreiden op een manier die ten goede komt aan deze ecologisch, cultureel en economisch belangrijke rifhaaien. Het onderzoek benadrukt ook dat deze uitbreiding van beschermde gebieden samen moet gaan met nationaal visserijbeheer om de instandhouding van zoveel mogelijk soorten haaien te garanderen."