Bananenziekte bestrijden met digitale innovatie

Het project in het kort

De banaan is een belangrijke voedingsbron en wordt bedreigd door Banana Xanthomonas Wilt (BXW). BXW is een bacteriële ziekte die doorgaans van de ene naar de andere plantage wordt overgedragen door insecten en geïnfecteerd snijgereedschap. De ziekte heeft zich door heel Oost- en Centraal-Afrika verspreid, met productieverliezen op zowel bedrijfs- als nationaal niveau tot gevolg. De nationale voorlichtingssystemen hebben veel moeite met het monitoren van de status en verspreiding van de ziekte, en dat terwijl een effectief toezichtsysteem onmisbaar is voor de ontwikkeling van passende interventies en richtlijnen ter voorkoming van verdere verspreiding en schade. Er is dus geen effectieve of samenhangende aanpak om de aanhoudende dreiging van BXW voor de voedselzekerheid op nationaal niveau te bestrijden.

Onder auspiciën van het CT4BXW-project kunnen zogeheten farmer promoters en kleine bananenboeren met een gezamenlijk ontwikkelde smartphone-app (BXW-app) gegevens over BXW-prevalentie vastleggen en toegang krijgen tot betrouwbare informatie over de bestrijding of preventie. In fase II van het project worden diensten voor normale telefoons toegevoegd (zoals IVR, SMS, USSD) om een bredere gebruikersgroep te bereiken. Met behulp van digitale informatie- en communicatietechnologie (ICT) gaat het project aan de slag met de expertise van farmer promoters, boeren en overheidsvertegenwoordigers in Rwanda. Deze expertise wordt verwerkt en verder ontwikkeld zodat op basis daarvan advies kan worden gegeven over het verbouwen van bananen in het algemeen en over de beste manier om BXW te bestrijden. Via het project wordt data over de prevalentie en verspreiding van BXW verzameld. Deze data dient als input voor een vroegtijdig waarschuwingssysteem, op basis waarvan de Rwandese overheid gerichte maatregelen kan nemen ter preventie en bestrijding van de ziekte. De implementatie van de tweede fase van het project wordt geleid door IITA en de Rwanda Agriculture and Animal Resources Development Board (RAB), in nauwe samenwerking met partners uit het bedrijfsleven. Het doel van deze fase is het op nationaal niveau distribueren van de BXW-app en afgeleide tools (tot 252.000 boeren) en het diversifiëren van de reikwijdte van de verschillende functies die de tools bieden, in zowel digitale als niet-digitale vorm.

De resultaten van het project

Met dit project verwachten we de dreiging van BXW te verminderen en het levensonderhoud van bananenboeren te verbeteren. Door tijdige en nauwkeurige inzichten over de frequentie en ernst van BXW-besmettingen op landniveau te verschaffen en informatie over de ziekte beter toegankelijk te maken voor uiteenlopende belanghebbenden, wordt verwacht dat het project een positieve impact zal hebben op de effectiviteit en efficiëntie van de ondersteuning van voorlichtingsdiensten bij beslissingen binnen de bananenteeltsector in Rwanda.

Met de gezamenlijke ontwikkeling van de BXW-app en de daaropvolgende pilot met 2500 boeren en farmer promoters in acht districten in Rwanda, is het belangrijkste doel van fase I is bereikt. In fase II zullen de tools landelijk worden opgeschaald naar 252.000 boeren in 25 districten.

De belangrijkste output en resultaten op wetenschappelijk en ontwikkelingsgebied (naast wetenschappelijke publicaties) van fase I zijn onder andere:

Algemene output en resultaten

• Een baseline-onderzoek onder 690 kleine bananenboeren en 138 farmer promoters.
• Een toegesneden co-creatieaanpak (genoemd participatief en inclusief toolontwikkelingsproces) bestaande uit onder andere een RAAIS (Rapid Appraisal of Agricultural Innovation Systems)-workshop (Schut et al. 2015), co-creatieworkshops (waaraan enkele farmer promoters, sectorgerelateerde agronomen, en vertegenwoordigers van de overheid en de onderzoekswereld deelnamen), en een veldproefperiode.
• Ontwikkeling van een ex-ante raamwerk om de gereedheid van de verwachte gebruikers van digitale technologieën te analyseren. Dit raamwerk is getest op basis van de data van het baseline-onderzoek.
• Sociaalnetwerkanalyse en grootschalig in kaart brengen van bananenplantages in geselecteerde dorpen in het district Kayonza.

Citizen science-gerichte output en resultaten

• 16 farmer promoters waren betrokken bij het ontwikkelen van de aanpak en applicatie voor het crowdsourcen van gegevens over de frequentie en ernst van BXW
• 69 farmer promoters waren betrokken bij het testen van de aanpak en applicatie voor het crowdsourcen van gegevens over de frequentie en ernst van BXW
• Crowdsourcinggegevens over de frequentie en ernst van BXW bij kleine bananenboeren op basis van rapporten van farmer promoters in acht districten in Rwanda
• Crowdsourcing van 2500+ basisprofielen van boeren en percelen waarop bananen worden verbouwd in acht districten in Rwanda

De belangrijkste geplande output en resultaten op wetenschappelijk en ontwikkelingsgebied voor fase II zijn:

Algemene output en resultaten

• Een workshop over opschalingsgereedheid (reeds voltooid), over het evalueren van opschalingsplannen en -strategieën met betrekking tot contextuele realiteiten uit fase I.
• Grootschalig baseline-onderzoek via Viamo-platform met daarin specifiek enkele vragen over ICT4BXW (12.000 boeren).
• Koppeling en integratie van diverse initiatieven en tools voor BXW-beheersing: ABC-toolkit, BXW-app, interactieve chatbot, en Training op Afstand voor digitale voorlichting.
• Het trainen van 140 zogeheten scaling champions (farmer promoters) uit 25 districten over het gebruik van digitale tools, bananenteelt, en de diagnose en beheersing van BXW. Elke scaling champion moet vervolgens 7-9 scaling enablers trainen, die collega-boeren op dorpsniveau ondersteunen bij het krijgen van toegang tot de tools en het toepassen ervan.