Project
Waterdiertjes.nl
Hoewel de waterkwaliteit in de afgelopen decennia enigszins is verbeterd, voldoen de meeste wateren nog steeds niet aan de wettelijke vereisten. Daarom gaat het op veel plaatsen nog niet goed met de biodiversiteit van waterdieren.
Het project in het kort
Het hoofddoel van het project is om vrijwilligers in Nederland te empoweren om de waterkwaliteit van waterlichamen te controleren. Het project begon met het idee hoe geweldig het zou zijn als er een informatiebron was waar je de kwaliteit van water kon aflezen van een kaart, met name voor middelbareschoolleerlingen die tijdens de lessen al bezig waren geweest met dit soort inventarisaties. Waterdiertjes.nl is een project dat vrijwilligers de mogelijkheid geeft om de waterkwaliteit van hun lokale waterlichamen, zoals beekjes, tuinvijvers, rivieren en meren, te monitoren. Om de waterkwaliteit te controleren, nemen lokale burgers een monster van het water met een schepnet. De waterdieren die met het schepnet worden gevangen, worden in bakjes met een klein laagje water gedaan, waarna ze worden geïdentificeerd en geteld.
Onze wateren dienen als kweekvijvers voor de meest prachtige dieren. Zonder gezond water zouden er ook geen libellen of wezels zijn!
De soorten en bijbehorende aantallen worden ingevoerd in de webapp Waterdiertjes.nl, onder vermelding van het type waterlichaam (bijv. beek, tuinvijver, meer, enz.). De webapp geeft vervolgens informatie over de kwaliteit van het water, aan de hand van een score van 1 tot 10. Zo kunnen vrijwilligers de kwaliteit van de wateren in hun omgeving controleren. De weergave van alle scores op een kaart verschaft veel inzicht. Daarnaast wordt de door de vrijwilligers verzamelde data gebruikt om jaarlijks te rapporteren over de waterkwaliteit in heel Nederland. Ook verschaft de data informatie over veranderingen in de waterkwaliteit door de jaren heen.
De resultaten van het project
Gemiddeld hebben ongeveer 650 vrijwilligers elk jaar monsters geleverd, met in totaal zo'n 750 monsters. De monsters waren afkomstig van individuen, ngo's, middelbare scholen en universiteiten. De webapplicatie wordt niet alleen gebruikt voor onderwijsdoeleinden, maar ook in de professionele omgeving van een adviesbureau. Hoewel het aantal monsters dat afkomstig is van vrijwilligers lager is dan de 1000 monsters die jaarlijks door professionals worden genomen, gaat het nog steeds om een aanzienlijke bijdrage. In 2022 is in het blad PLOS-ONE een vergelijking gepubliceerd van de monitoring door vrijwilligers en professionals. Op basis van de uitgevoerde analyses zullen enkele aanpassingen worden aangebracht in de webapplicatie. De onderzoekers hebben echter ervaren dat het nog steeds erg lastig is om data die is verzameld door vrijwilligers gepubliceerd te krijgen in reguliere wetenschappelijke bladen (geen bladen op het gebied van citizen science).
Een in 2022 gehouden webinar met mensen van zowel de communicatie- als de ecologieafdeling van de waterschappen heeft het citizen science-initiatief een financiële toezegging voor de komende jaren opgeleverd. Met deze toezegging kunnen we dit initiatief voortzetten. Hieruit blijkt hoe belangrijk het is om vrijwilligers te betrekken in waterkwaliteitskwesties waar deskundigen aan werken, zoals ook aangevoerd is in de Europese Kaderrichtlijn Water.